از جمله معروف‌ترین سازهای کوبه‌ای ایرانی، دف می‌باشد. قسمت عمده این ساز از پوست تشکیل شده است که این پوست به یک حلقه چوبی متصل است. با وارد کردن ضربه‌هایی توسط انگشتان دست بر روی سطح پوست، موسیقی زیبایی تولید می‌شود. این ساز صدای بم و دلنشینی دارد. اگر قصد خرید دف دارید، حتما تا انتهای این مقاله را مطالعه کنید، زیرا قرار است مطالب مفیدی در مورد این ساز جذاب یاد بگیرید.

تاریخچه دف

محققان و تاریخدان‌ها وجود ساز دف را به زمان پیامبران نسبت می‌دهند. تحقیقات نشان می‌دهد که در زمان حضرت سلیمان، از دف در مراسم ازدواج استفاده شده است، همچنین وجود نقش و نگارهایی از این ساز بر روی آثار تاریخی نشان می‌دهد که در ادوار مختلف، از آن استفاده می‌شده است.

در جشن‌های ملی ایرانیان مانند جشن نوروز و جشن مهرگان نیز برای رقص و پایکوبی و ایجاد شور و هیجان در مجالس، از این ساز استفاده شده است. در زمان‌های قبل از ظهور اسلام هم از دف برای نوازندگی استفاده می‌شد. مردمان قاره آسیا بیشتر از سایری قاره‌ها علاقه‌مند به استفاده از این ساز هستند؛ بطوریکه که در کشورهای عربی از جمله عربستان و قطر، بسیار زیاد از دف برای نوازندگی و تولید موسیقی شورانگیز استفاده می‌شود. در میان شهرهای کشور ایران، در در کردستان و کرمانشاه استقبال زیادی از این ساز می‌شود. به احتمال زیاد دلیل این استقبال زیاد، استفاده از دف در مراسم مذهبی و عرفانی است.

ساختار دف

از جمله مهم‌ترین مسائلی که باید قبل از خرید دف توجه کنیم، شناختن اجزای سازنده دف و متریال به کار رفته در ساخت آن است. در ادامه مقاله به بررسی اجزای سازنده این ساز خوش صدا اشاره می‌کنیم.

بدنه سازنده دف یا کمانه

یکی از اصلی‌ترین اجزای دف، کمانه است که از چوب ساخته می‌شود. می‌توان گفت که بقیه قسمت‌های دف به وسیله کمانه به همدیگر متصل می‌شوند. قاب، یک دایره‌‌ی چوبی به قطر 55 تا 60 سانتی متر است و عرض آن نیز در حدود 5 سانتی متر می‌باشد.

بهترین جنس چوب برای ساختن قاب دف، چوب درخت تاک است، اما در مواردی نیز از چوب درختانی مانند بید، چنار، نارنج و گردو استفاده می‌شود. نکته دیگر این است که طوقه این ساز نباید منحنی بیش از اندازه داشته باشد. کمانه غالبا به دو صورت یک کمه و دو کمه وجود دارد.

کمان یک کمه از متصل شدن دوسر یک چوب به قطر 1.5 سانتی متر به همدیگر ساخته می‌شود. این نوع کمان در مقابل شکستی و ترک خوردگی مقاومت کمتری نسبت به کمان دو کمه دارد، اما سبک‌تر است.

کمان دو کمه از دو تکه چوب تشکیل شده است؛ به طوری‌که دو چوب با قطر نیم سانتی بر روی هم فشرده می‌شوند و میزان مقاومت آن نیز بیشتر است.

پوست

کیفیت صدای دف به شدت به جنس پوستی که درساخت دف استفاده می‌شود، وابسته است و به دو صورت طبیعی و مصنوعی وجود دارد. معمولا از پوست حیواناتی مانند آهو، بز، میش و بزکوهی برای ساخت پوست استفاه می‌کنند. امروزه با توجه به اینکه قیمت پوست طبیعی بیشتر است، سازندگان دف اقدام به ساخت پوست مصنوعی با استفاده از انواع پلاستیک کرده‌اند، البته باید یادآور شویم که مقاومت پوست طبیعی نسبت به پوست مصنوعی کمتر است، اما صدای بهتر و بالاتری را تولید می‌کند. دف از نوع پوست طبیعی برای افراد مبتدی و برای آموزش مناسب نیستند؛ چرا که به دلیل مقاومت کمتر پوست، احتمال پارگی و آسیب دیدن وجود دارد، همچنین نگهداری و مراقبت از این نوع دف، نیازمند تجربه و آگاهی است. نکته مهم دیگر این است که دف‌هایی که از پوست طبیعی ساخته می‌شوند در آب و هواهای مختلف، صداهای متفاوتی را تولید می‌کنند؛ چراکه به دلیل طبیعی بودن، در هنگام تغییر آب و هوا دچار انقیاض و انبساط می‌شوند، پس در هنگام خرید دف، توجه داشته باشید که چه نوع پوستی برای آب و هوای محل زندگی شما مناسب است.

پوست مصنوعی به کار رفته در دف معمولا دارای جنس همسانی هستند و فقط در ضخامت با همدیگر تفاوت دارند. شرکت آمریکایی رمو بهترین سازنده پوست مصنوعی در جهان است که این ماده را به دو رنگ قهوه‌ای و سفید تولید می‌کند. در هنگام خرید دف با پوست مصنوعی، دقت داشته باشید که سطح پوست آن صیقلی نباشد؛ زیرا این گونه طلق‌ها مناسب نیستند.

حلقه‌ و زنجیر

این حلقه‌ها توسط میخ بر روی قسمت چوبی دف نصب می‌شوند و به عنوان یک مکمل در کنار صدای دف به حساب می‌آیند. این حلقه‌ها معمولاً از جنس آهن، برنج و مس ساخته شده و به صورت سه تایی و چهارتایی با فاصله اندک از هم نصب می‌شوند.

گل میخ‌ها

برای این‌که پوست بر روی قاب محم نگه داشته شود، از گل میخ استفاده می‌شود که اغلب از جنس چوب، آهن، برنج و مس هستند.

شستی

در قسمت پشتی طوقه دف، یک فرورفتگی تعبیه شده است که به منظور قرار گیری راحت‌تر انگشت شسصت هنگام نواختن ساز استفاده می‌شود.

نکات قابل توجه برای خرید دف

در هنگام خرید هر نوع سازی باید آگاهی کامل در مورد ویژگی‌های آن داشته باشید تا بتوانید یک ساز مطلوب برای خود خریداری کنید. در هنگام خرید دف نیز نکاتی را باید بدانید. به یاد داشته باشید که دف‌های طرح‌دار، مناسب نوازندگی نیستند و فقط برای استفاده دکوری و آویزان کردن از دیوار ساخته شده‌اند، پس در هنگام خرید، بهتر است نوع ساده و بدون طرح را خریداری کنید.

دف‌هایی در بازار به عنوان دف چهل تکه وجود دارد که تعداد کمه‌های به کار رفته در آن‌ها زیاد بوده و تکه تکه می‌باشد. این نوع دف نیز به دلیل سنگینی و صدای نامطلوب، مناسب نیست.

اکر دف سنگین باشد، نوازنده در طول مدت کوتاهی از کار کردن با آن خسته می‌شود، اما گفته می‌شود برای افراد مبتدی، دف سنگین مناسب‌تر است، ولی بعد از گذراندن دوران آموزش و کسب تجربه، استفاده از دف سبک پیشنهاد می‌شود. در نظر داشته باشید که کار کردن با دف سبک، سخت‌تر است و فقط افراد دارای تبحر و تجربه زیاد می‌توانند به طور ایده‌آل با دف سبک کار کنند. دف با وزن متوسط، مناسب برای تمام افراد است؛ چرا که هم صدای دلنشین‌تری را تولید می‌کند و هم با کمک به حفظ تعادل نوازنده، در اجرای بهتر به او کمک می‌کند. اگر مبتدی هستید، هنگام خرید دف حتما چند بار با آن کار کنید و صداهای تولیدی از دف را به دقت گوش دهید. اگر صدای دف زیاد بم و یا زیر بود، از خرید آن دف اجتناب کنید.

شرایط نگهداری دف

برای این‌که طول عمر ساز را افزایش دهیم، باید در ابتدا از شرایط نگهداری آن اطلاع داشته باشیم. در نگهداری دف به نکات زیر دقت کنید:

1. همیشه آن را درون کاور مخصوص، نگهداری کنید.
2. توجه داشته باشید که هنگام استفاده، دستتان تمیز و فاقد هر گونه چربی و کثیفی باشد.
3. در معرض حرارت و نور مستقیم خورشید قرار ندهید.
4. از رطوبت دور نگهداشته شود.