مقدمه ای بر شناخت دف:

نکته ای که در شناخت دف مطرح می شود و در خرید این ساز بسیار به شما کمک خواهد کرد؛ شناخت اجزای مختلف این ساز است. گول ظاهر ساده ی این ساز را نخورید؛ در صورتی که اطلاعات جامع و کاملی درباره ی این ساز نداشته باشید؛ هنگام خرید این ساز به مشکل می خورید و یا حتی ممکن است متضرر هم بشوید. حتماً هنگام خرید دف خودتان تمام جزییات و مشخصات ساز را بررسی کنید و این کار به شخص دیگری واگذار نکنید. این سخن را به دو دلیل عنوان می کنیم: 1. طرف دوم از توانایی های جسمی شما و سلیقه و علاقه ی شما خبر ندارد. 2. ممکن است از ضعف اطلاعات شما در این خصوص سو استفاده کرده و به شما به نوعی ضرر وارد کند. بنابراین برای شناخت دف با ما همراه باشید.

در ادامه به بررسی تاریخچه ی دف و دف نوازی، بررسی اجزای دف، نکات اصلی هنگام خرید ساز دف و قیمت نهایی ساز دف می پردازیم.

تاریخچه ی دف و دف نوازی:

تاریخچه ی دف نوازی  به دوران قبل از اسلام باز می گردد. از ساز دف در مجالس جشن و سرور استفاده می شد. امروزه این ساز کوبه ای اصیل ایرانی میان بانوان مشتاقان بسیاری یافته است و در مجالس عروسی و شادی تعدادی بانوی دف زن دیده می شود. از ضربات انگشتان به پوست دف و تکان هایی که نوازنده به دف وارد می کند (با هر تکان حلقه های دف تکان می خورند و به تولید صدا و کیفیت آن کمک می کنند) صدای نهایی ساز شکل می گیرد.

لازم به ذکر است که قبل از اسلام، ساز دف در میان موسیقی کردستان ایران، جایگاه ویژه ای داشت. به طوری که هنوز هم پس از گذشت قرن ها آثار این ساز را در موسیقی کردی درک می کنیم. با ورود اسلام این ساز، دیگر به طور عمومی نواخته نشد و فقط در خانقاه های عرفای کرد؛ مقام ویژه ای پیدا کرد. سرانجام در سال 1353 با همت و زحمت بیژن کامکار و محمدرضا لطفی، این ساز کهن و زیبای ایرانی اجازه یافت تا به طور عمومی نواخته شود.

بررسی اجزای دف:

کمان: یکی از اجزای اصلی دف، کمان یا همان کلاف اصلی (کمانه) است.در واقع کمان سایر اجزای دف را به هم متصل می کند که دایره ای به قطر 50 تا 55 سانتی متر است. عرض این کمان 5 تا 6.5 سانتی متر است و ضخامت آن از طرف پوست کشیده شده روی آن 2 تا 3 میلی متر و از طرف پشت 1.5 سانتی متر می باشد. لازم به ذکر است که کمان به دو صورت یک کمه و یا دو کمه ساخته می شود.

الف) کمان یک کمه: در این کمان از چوبی به قطر 1.5 سانتی متر استفاده می کنند و دو سر آن را به هم متصل می کنند به نوعی که تشکیل دایره بدهد. هم چنین از نظر وزن نیز نسبت به نوع دیگر سبک تر است.

ب) کمان دو کمه: در این کمانه از دو چوب به قطر 0.5 سانتی متر که روی هم پرس شده اند؛ استفاده می شود. همان طور که گفتیم این نمونه نسبت به نوع قبلی سنگین تر است. این نوع کمه به خاطر فشاری که پوست به آن وارد می کند؛ کج نمی شود.

شستی: در قسمت پشت چوب همان کمان دف، یک قسمتی به صورت فرو رفتگی وجود دارد که محل قرارگیری شست است. از این رو به شستی شهرت دارد.

زنجیر یا حلقه: برای تقویت و تکمیل صدای ساز دف، وجود این حلقه ها ضروری است. در قسمت پشت دف روی کمان میخ هایی قلاب مانند به فاصله ی 3 سانتی متر از پوست و 1 سانتی متر از دسته ی پهلویی قرار گرفتند. داخل این قلاب ها حلقه های فلزی 3 تایی یا 4 تایی قرار دارد که باعث تشدید صدای ساز اصیل ایرانی دف خواهد شد. به این حلقه ها جلاجل هم می گویند.

گل میخ: برای نگه داشتن پوست روی کمانه در قسمت پشتی دف و در ضخامت 5.1 سانتی متری کمانه پوست را به واسطه ی میخ های سر تخت مهار می کنند.

پوست: رسیدیم به قسمتی که تکمیل کننده ی دف است. پوست دف به دو نوع مصنوعی (طلقی) و طبیعی تقسیم بندی می شود. مسلماً قیمت پوست طبیعی بیشتر از قیمت پوست مصنوعی است. هم چنین کیفیت صدا در پوست طبیعی بهتر از کیفیت صدا در پوست مصنوعی می باشد.

نکات اصلی هنگام خرید ساز دف:

در خصوص شناخت دف دانستن مواردی که ذکر کردیم و در ادامه خواهیم گفت؛ ضروری است. برای خرید دف حتماً به مهری که روی آن خورده است؛ توجه کنید. این مهر نام و مشخصات سازنده و هم چنین قیمت ساز را نشان می دهد. نکته ی بعدی که مطرح می شود این است که باید به پوست دف هم توجه کنید. همان طور که گفتیم کیفیت صدای پوست بهتر است؛ در عوض پوست مصنوعی مقاوم تر است. به طوری که اگر پوست طبیعی در شرایط آب و هوایی گرم قرار بگیرد؛ فشار وارد شده به پوست زیاد و در نتیجه یا پوست پاره شده و یا باعث تاب برداشتن کمانه خواهد شد. لازم به ذکر است که اگر پوست طبیعی خیلی سرد و یا مرطوب شود؛ به اصلاح پوست آن را ول کرده و صدایی شبیه به بشکه می دهد.

قیمت نهایی ساز دف:

همان طور که بیان کردیم قیمت ساز دف به نوع پوست استفاده شده، کمانه ی آن، شرکت سازنده و … بستگی دارد. برای ابتدای کار شما می توانید از سازهای مناسب تر با قیمت پایین استفاده کنید و همزمان با پیشرفت خود، کیفیت سازتان را نیز ارتقا بدهید. هم چنین شما عزیزان و علاقه مندان به این ساز می توانید با اساتید و بزرگان این رشته نیز به صورت مجازی یا حضوری ارتباط برقرار کنید و ابهامات خود را در این زمینه برطرف کنید. به این ترتیب با مشورت کردن با اهالی فن می توانید تصمیم درستی در این مورد اتخاذ کنید و در نهایت از نتیجه ی کار خود راضی باشید.

در پایان از توجه و همراهی شما عزیزان با این مقاله کمال قدردانی را داریم. امید است تا با خواندن این مقاله اطلاعات مفیدی راجع به شناخت دف کسب کرده باشید. روز و روزگارتان خوش​