ساز تنبور ساز کهن و اصیل ایرانی:

تنبور نوازی در ایران باستان رواج داشته است. خوشبختانه امروزه نیز اصالت این ساز کهن حفظ شده است و هم چنان در حال پیشرفت و گسترش می باشد. در داخل کشور نیز ساخت و تولید تنبور روبه افزایش و پیشرفت است. علاقه مندان به این ساز، تنبور را سازی با اصالت و آرامش بخش می دانند. اگر شما هم همین اعتقاد را در رابطه با این ساز دارید؛ با ما همراه باشید.

در ادامه ی این مقاله به بررسی ساز تنبور سازی عرفانی، ساختار ساز تنبور و قیمت ساز تنبور و عوامل موثر بر آن می پردازیم.

ساز تنبور سازی عرفانی:

 همان طور که بیان کردیم تنبور از حدود 2500 سال قبل در ایران باستان رواج داشته است. این ساز حالتی روحانی داشته و برای موسیقی های عرفانی و حالت های درویشانه نواخته می شده است. هنوز هم با گذشت هزاران سال از پیدایش این ساز، قداست ساز تنبور میان اهل هنر و نوازندگان حفظ شده است.

پرده بندی تنبور با موسیقی غربی شباهت دارد و در عین حال ساختار مقام های تنبور با ساختار دستگاه و گوشه در موسیقی سنتی ایرانی مشابهت دارد. هم چنین لازم به ذکر است که ساختار ساز تنبور از گذشته تا کنون تغییر محسوسی نیافته است به جز یک سیم که در قرن گذشته به این ساز افزوده شده است.

ساختار ساز تنبور:

کاسه ی تنبور: ساختمان تنبور تقریبا ثابت و بدون تغییر است. برای ساخت ساز تنبور اصولا از چوب های خشک، بدون گره و متقارن استفاده می شود. برای ساخت کاسه ی تنبور بسته به موقعیت جغرافیایی و سلیقه ی سازنده، تغییراتی ممکن است رخ دهد. جنس چوب مورد استفاده در ساخت کاسه تنبور، چوب درخت توت می باشد. حال این که کدام درخت چوب برای ساخت این ساز مناسب است؛ خود نکته ای جدا است که سازندگان تنبور و اهل فن با آن بیشتر آشنا هستند. هم چنین در گوران اغلب تنبورها دارای کاسه ای یکپارچه هستند و در صحنه، کاسه ی ساز تنبور 7 تا 10 ترکه ساخته شده است.

دسته ی ساز: قسمت انتهایی ساز تنبور که به کاسه ی آن متصل است و در تولید صدا نقش فراوانی دارد؛ دسته ی تنبور می باشد.

دستان: بین 13 تا 14 دستان روی دسته ی تنبور در محل های معینی بسته می شود. محل این دستان ها به نظر اغلب نوازندگان مشهور این ساز ثابت می باشد در حالی که برخی نیز معتقدند که جای دستان های تنبور می تواند تغییر کند.

خرک: قطعه ی چوبی کوچک و مستحکم از جنس درخت گردو و شمشاد که در فاصله ی 5.3 تا 7.4 سانتی متر از سیم گیر قرار می گیرد. سیم روی خرک سوار می شود و خرک در فاصله ی گفته شده روی صفحه واقع می شود.

صفحه ی ساز تنبور: صفحه روی دهانه ی کاسه ی ساز قرار می گیرد. جنس صفحه از چوب درخت گردو می باشد. در وسط و یا کناره های صفحه حدود 7 تا 12 سوراخ دو تا سه میلی متری قرار گرفته است که باعث لطافت صدای ساز تنبور می شود. هم چنین تعداد، محل قرار گیری و اندازه ی این سوراخ ها در کیفیت صدای تولیدی ساز نقش زیادی دارد. زیرا با انعکاس ارتعاش سیم ها در فضای کاسه و خروج صوت از سوراخ ها صدای ساز به گوش ما می رسد. بنابراین تغییری جزئی در سوراخ ها باعث تفاوت در صدای نهایی خواهد شد.

سیم گیر: سیم گیر از جنس استخوان و یا چوب می باشد و در قسمت انتهایی صفحه قرار می گیرد و همان طور که از نامش مشخص است؛ سیم را به آن وصل می کنند و تا انتهای دسته آن را می کشند. در برخی از تنبورها، خرک، کار سیم گیر را انجام می دهد.

گوشی های ساز تنبور: گوشی های این ساز از جنس چوب درخت بید می باشد که در سوراخ های موجود در قسمت انتهایی دسته جای می گیرند و برای کوک کردن ساز از آن ها استفاده می شود. تعداد گوشی های تنبور دو تا سه گوشی و در برخی از تنبورها تا پنج گوشی می باشد که البته 5 گوشی در تنبور کمتر رواج دارد.

پرده: نخ بسیار نازکی که روی دسته ی ساز بسته می شود و فاصله ی هر دو دستان را شامل می شود؛ پرده می گویند.

شیطانک: قطعه ی چوبی و یا استخوانی که در پایین گوشی ها قرار گرفته است با دو سه شیاری که روی آن وجود دارد؛ محل عبور سیم های ساز می باشد. سیم ها پس از عبور از شیارهای شیطانک به دور گوشی ها پیچیده می شوند. شیطانک در حدود 15 سانتی متری ابتدای دسته قرار می گیرد.

قیمت وعوامل موثر بر آن:

تمام عواملی که در بالا ذکر گردید؛ ب قیمت نهایی ساز تاثیرگذار خواهند بود. جنس چوب مورد استفاده در ساخت ساز، جنس سیم های ساز، تعداد و اندازه ی سوراخ های موجود در صفحه ی ساز تنبور، محل قرار گیری سوراخ های مزبور همگی مواردی هستند که در قیمت نهایی ساز موثر خواهد بود. برای رهایی از گمراهی حین خرید، سعی کنید ابتدا بودجه ی خود را تعیین کنید و سپس به خرید بپردازید. به این ترتیب آگاهی دارید که به سراغ چه سازهایی بروید.

لازم به ذکر است که قیمت بالا همیشه به معنای کیفیت بالا و عالی نمی باشد. ضمن این که سعی کنید حتما در خصوص خرید ساز با متخصصین این رشته مشورت کنید.  در این صورت با آگاهی بیشتر می توانید سازی با کیفیت و مناسب تهیه کنید. هم چنین این عقیده که برای مبتدیان سازی بی کیفیت و رده پایین تهیه شود؛ کاملا اشتباه می باشد. نواختن با سازی که در ساخت آن از مواد مرغوب استفاده نشده است؛ باعث می شود تا نوازنده از نواختن ساز مذکور دلزده شود و میل و علاقه اش را نسبت به آن ساز از دست بدهد.

در پایان از همراهی شما عزیزان تا انتهای این مقاله سپاس گزاریم. امیدواریم که با مطالعه ی این مقاله اطلاعات مفیدی جهت خرید ساز تنبور به دست آورده باشید. شاد و پیروز باشید.​